การกำหนดรู้
พุทธศาสนิกชนที่สนใจการภาวนาจะคุ้นเคยกับคำว่า กำหนดรู้ อยู่เป็นประจำ เพราะผู้นำภาวนา ที่ผู้ปฏิบัติไปขอศึกษาด้วย หรือ บางคนไม่มีความเลื่อมใสให้ใคร
นำการภาวนา พยายามอ่านหรือศึกษาวิธีภาวนาจากคำสอนของพระพุทธเจ้าโดยตรงก็จะพบคำว่า กำหนดรู้ อยู่ในที่ต่างๆ มากมาย หรือ อาจจะใช้คำว่า รู้ตัวทั่วพร้อม หรือ รู้ตรงๆ รู้ซื่อๆ หรือ ท่านอาจารย์พุทธทาสกล่าวว่า ตามดู ตามรู้ และตามเห็น
การตามดู ตามรู้ และตามเห็นนี้ เป็นการกำหนดรู้ที่ครอบคลุม การกำหนดรู้ไว้แทบทั้งหมด
หากไปฟังพระอเมริกัน เช่น ท่านสุเมโธ ที่บวชนานและตั้งใจภาวนามาตลอดชีวิต
พรหมจรรย์ก็แปลคำว่า กำหนดรู้ไปจาก ภาษาไทยเป็นภาษาอังกฤษว่า knowing, contemplating, investigating, aware, awake. คำเหล่านี้อยู่ในกลุ่มของคำว่ากำหนดรู้ทั้งสิ้น
ทำไมต้องกำหนดรู้
จุดประสงค์เพื่อให้ใจได้มีที่พัก ที่ยึดเหนี่ยว อยู่กับอารมณ์เดียวที่ปรากฏอยู่เฉพาะหน้าในปัจจุบันขณะ อะไรเกิดขึ้นก็กำหนดรู้สิ่งนั้น ตรงกับพระพุทธพจน์คือคำที่พระพุทธเจ้าสอนว่า ตัตถะ ตัตถะ วิปัสสติ แปลว่า เห็นแจ้งในสิ่งที่เกิดขึ้นในปัจจุบันขณะนั้นๆ เพราะอดีตก็ผ่านไปแล้ว อนาคตก็ยังมาไม่ถึง
พระดำรัสตรงนี้ทรงสอนการกำหนดรู้ไว้ชัดมากๆๆ ทรงใช้คำว่า วิปัสสติ ซึ่งแปลว่า รู้แจ้ง รู้อย่างวิเศษ ที่ให้ความหมายการกำหนดรู้อย่างหนักแน่น เป็นวิปัสสนา
การที่พระพุทธเจ้าสอนให้เห็นแจ้งปัจจุบันก็เพื่อให้พุทธสาวกเข้าถึงความจริงแท้ที่สามารถใช้หลักแห่งธรรมคุณมาตรวจสอบได้ทุกขั้นตอนคือ
สวากขาโต ภควตา ธัมโม แปลว่า พระธรรม เป็นความจริงที่พระพุทธเจ้าตรัสไว้ดีแล้ว
สันทิฏฐิโก แปลว่า เป็นสิ่งที่ผู้ศึกษาและปฏิบัติพึงเห็นได้ด้วยตนเอง หมายถึงต้องรู้เห็นธรรมด้วยตนเอง ให้ใครรู้เห็นแทนไม่ได้ ปัจจุบันขณะที่กำหนดรู้เห็นนี้ หากใครกำหนดรู้ลงไปก็จะเห็นได้เองไม่ต้องไปเชื่อใคร ต่อเมื่อเห็นแล้วจึงเชื่อมั่นพระธรรมว่า พระพุทธเจ้าตรัสไว้ถูกถ้วนจริงๆ เห็นจริงยอมรับตามที่ตรัสทุกประการ
อกาลิโก แปลว่า เป็นสิ่งที่ ปฏิบัติได้และให้ผลได้ไม่จำกัดกาล การกำหนดรู้ปัจจุบันขณะ เป็นสิ่งที่ปฏิบัติได้จริงและให้ผลจริง เพราะใจที่ไม่แล่นไปหาอดีตและปัจจุบัน เป็นใจที่ไม่เหน็ดเหนื่อย สงบสบาย ผ่อนคลาย ใครทำเมื่อไรช้านานแค่ไหนจะได้รับผลจากการปฏิบัติตามสมควรแก่สติกำลังที่ได้ทุ่มเทลงไป
เอหิปัสสิโก แปลว่า เป็นสิ่งที่ควรกล่าวกับผู้อื่นว่า ท่านจงมาดูเถิด ที่ได้กล่าวถึงประโยชน์แห่งการกำหนดรู้แจ้งปัจจุบันขณะมาทั้งหมด หากใครได้ฟังแล้วมีใจโน้มมาปรารถนาจะลองบ้างก็เชิญมาลองได้เลย เปรียบเหมือนเจ้าของบ่อน้ำบ่อหนึ่งบอกเพื่อนบ้านว่า น้ำบ่อนี้ใสเย็นจืดสนิท เพื่อนบ้านฟังแล้วสนใจถามว่า ชิมหน่อยได้ไหม เจ้าของบ่อน้ำตอบด้วยความมั่นใจในคุณภาพว่า มาชิมได้เลย หรือ ถ้าเจ้าของบ่อน้ำเป็นคนใกล้วัดคุ้นเคยภาษาบาลีก็จะบอกเป็นภาษาบาลีว่า เอหิปัสสิโก ก็เป็นอันรู้กัน ประกันคุณภาพ
โอปนยิโก แปลว่า พระธรรมควรโน้มเข้ามาใส่ตัว เมื่อพิสูจน์ทราบว่า การรู้แจ้งปัจจุบันขณะดีแท้ๆๆ ก็ปฏิบัติอยู่เป็นประจำให้ได้รับผลเป็นประจำ อุปมาเมื่อทราบว่า ไวตามินชนิดนี้บำรุงสุขภาพได้อย่างดี แล้วหมั่นรับประทานอยู่เป็นประจำฉันใด เมื่อทราบว่า การกำหนดรู้แจ้งปัจจุบันเป็นอาหารใจขนานวิเศษแล้วก็เพิ่มอาหารใจเป็นประจำฉันนั้น เมื่อเห็นสิ่งใดมีประโยชน์ย่อมเก็บมารักษาไว้ในบ้านใกล้ตัวฉันใด เมื่อทราบว่า การรู้แจ้งปัจจุบันขณะมีประโยชน์กับจิตใจอย่างใหญ่หลวงพึงเก็บพระธรรมให้ส่องแสงสว่างกลางใจฉันนั้น
ปัจจัตตัง เวทิตัพโพ วิญญูหิ แปลว่า พระธรรมคุณ หรือ คุณลักษณะเด่นของพระธรรม อันวิญญูชน คือผู้ใฝ่รู้ทั้งหลายจะรู้ได้ด้วยตนเอง ด้วยผ่านการปฏิบัตินั่นเอง
การกำหนดรู้ปัจจุบันขณะอย่างแจ่มแจ้งจึงเป็นสัจธรรมที่ผ่านการพิสูจน์และรอการพิสูจน์ด้วยธรรมคุณลักษณะอย่างครบถ้วน ใครเข้าใจถึงคุณค่าและปรารถนาจะทำบ้างพึงลงมือทำได้เลย
วิธีกำหนดก็เป็นไปตามพระพุทธพจน์ว่า อะไรเกิดขึ้นกำหนดรู้สิ่งนั้น เห็นนามกำหนดนาม เห็นรูปกำหนดรูป เห็นความเคลื่อนไหวกายกำหนดความเคลื่อนไหวกาย เห็นความเคลื่อนไหวจิต ก็กำหนดความเคลื่อนไหวจิต เห็นการเกิดของสิ่งใด กำหนดสิ่งนั้น เห็นการดับของสิ่งใด กำหนดสิ่งนั้น สรุปว่า เห็นอะไรปรากฏพึงกำหนดรู้ทันที
เมื่อจำนวนความรู้ปรากฏถี่มากขึ้นๆๆๆๆๆๆๆๆ ความไม่รู้ก็ลดลงๆๆๆๆๆๆๆ
การภาวนากำหนดรู้แจ้งปัจจุบันขณะเพื่อเพิ่มความรู้เข้ามาทดแทนความไม่รู้แจ้ง จนกระทั่งความรู้แจ้งกลายมาเป็นคุณธรรมประจำชีวิตอันจะกลายเป็นแหล่งกำเนิดความสงบร่มเย็นให้แก่ชีวิตอย่างไม่มีที่สุดไม่มีประมาณ มีแต่ความสุขสานติ์ตลอดไป
วันที่ 19 มิถุนายน 2557
เวลา 6.00-8.00 น. ขณะเดินทางไปร่วมภาวนากับเพื่อนพระธรรมทูตสายประเทศสหรัฐอเมริกาที่วัดพุทธออเรกอนเมืองเซเล็ม มลรัฐออเรกอนบนเครื่องบนอาสก้าแอร์ไลน์เที่ยวบินที่ 3461 ออนตาริโอพอร์ตแลนด์ Alaska airline flight 3461 Ontario CA-Portland.
ดร.พระมหาจรรยา สุทฺธิญาโณ
เจ้าอาวาสวัดพุทธปัญญาและวัดลอยฟ้า
www.buddhapanya.org & www.skytemple.org
